علت خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان زمانی رخ میدهد که تولید بزاق در دهان کم شود. بزاق نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت دهان و دندان دارد، از جمله کمک به هضم غذا، جلوگیری از عفونت‌ های دهانی و تسهیل صحبت کردن.

بی بزاقی دهان میتواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل پزشکی، مصرف داروها، بیماری‌ های خود ایمنی، دیابت، و همچنین عوامل محیطی مانند کمبود آب بدن یا تنفس از دهان در خواب ایجاد شود. این وضعیت میتواند عوارضی مانند افزایش خطر پوسیدگی دندان، عفونت‌ های دهانی، و مشکلات در بلع و صحبت کردن را به همراه داشته باشد.

درک علل و عوارض خشکی دهان اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌ تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند و نیاز به درمان‌ های مناسب را مشخص کند. در ادامه میتوان به روش‌ های مدیریت و درمان بی بزاقی دهان پرداخته و نکات بهداشتی را بررسی کرد.

علائم خشکی دهان

• احساس خشکی
• چسبندگی در دهان
• تشنگی مکرر
• مشکل در جویدن
• بلعیدن
• گلودرد

عوارض خشکی دهان

بزاق با خنثی‌ کردن محصولات اسیدی باکتری‌ ها، جلوگیری از رشد باکتری‌ ها و شستن ذرات غذا، به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک میکند. همچنین بزاق توانایی فرد برای چشیدن را بهتر کرده و جویدن و بلع را آسان‌ تر میکند. به علاوه، آنزیم‌ های بزاق به هضم غذا کمک میکنند.

کاهش بزاق و خشک‌ شدن دهان از یک آزار ساده تا اثرات بزرگ روی سلامتی فرد و سلامتی دندان‌ ها و لثه‌ ها همچنین اشتها و لذت بردن از غذا میتواند متفاوت باشد.

• افزایش خرابی دندان و بیماری‌ های لثه
• زخم دهان و خشکی دهان بعد از عمل بینی
• عفونت قارچی دهان (برفک)
• زخم یا ترک پوست در گوشه دهان یا ترک لب‌ ها
• تغذیه ضعیف به دلیل مشکل در جویدن و بلع
• ایجاد مشکل در استفاده از دندان مصنوعی

خشکی دهان نشانه قند بالا است یا پایین؟

خشکی دهان میتواند نشانه‌ ای از سطح قند خون بالا باشد و در شرایطی مانند دیابت دیده میشود. زمانی که سطح قند خون بالا میرود، بدن تلاش میکند تا گلوکز اضافی را از طریق تکرر ادرار دفع کند و منجر به کم آبی و بی بزاقی میشود.

علت خشکی دهان چیست؟

• مصرف برخی داروها: مثل ربوکستین، فشار خون بالا و اضطراب و همچنین ضد حساسیت‌ ها، ضد احتقان‌ ها، ریلکس‌ کننده‌ های عضلات و داروهای ضد‌درد
• افزایش سن: فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ناکافی و بیماری‌ های مزمن است.
• درمان سرطان: داروهای شیمی‌ درمانی میتوانند ترکیب بزاق و مقدار تولید‌ شده را تغییر دهند.
• آسیب عصبی: آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصب در ناحیه سر و گردن شود می تواند منجر به خشکی دهان شود.
• مصرف مواد مخدر و الکل: مصرف متامفتامین می‌ تواند خشک‌ شدن شدید و خرابی دندان‌ ها (شرایطی که به عنوان «دهان مت» شناخته میشود) را در پی داشته‌ باشد.
• کم آبی بدن: شرایطی مانند تب، تعریق بیش از حد، استفراغ، اسهال، از دست‌ دادن خون و سوختگی می توانند باعث کم‌ آبی بدن شوند.
• فیبروز کیستیک: یک بیماری ژنتیکی است که به سیستم گوارشی و تنفسی آسیب وارد می کند.
• اختلالات خودایمنی: سندرم شوگرن نوعی بیماری خودایمنی است. علائم بیماری شوگرن تاثیر روی غدد بزاقی و التهاب آنها است.
• بیماری آلزایمر: می تواند روی هیدراته ماندن بدن تاثیر منفی داشته باشد.
  سیگار تولید بزاق را کاهش می‌ دهد و الکل باعث کم آبی بدن شما می‌ شود. بنابراین هر دو میتوانند در خشکی دهان موثر باشند.

آیا اضطراب باعث خشکی دهان می شود؟

زمانی که شما دچار استرس می شوید، سطح ترشح هورمون کورتیزول افزایش پیدا می کند. به این هورمون، هورمون استرس نیز گفته می شود. هنگامی که سطح کورتیزول در بزاق افزایش پیدا میکند، ترکیب بزاق تغییر کرده و باعث خشک شدن دهان می شود.

دلایل خشکی دهان چیست؟

• مهم‌ ترین علت بی بزاقی دهان هنگام خواب تنفس دهانی است.
• آب نخوردن در شب؛
• بازگشت اسید معده و خشکی دهان می‌ توانند به هم مرتبط باشند
• چاقی

درمان خشکی دهان چیست؟

• مرطوب کننده دهان: تجویز محصولاتی که دهان را مرطوب می کنند که شامل محلول‌‌ های دهانی بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب‌ کننده‌ ها برای افزایش لغزندگی دهان می شود. دهان‌ شویه‌ های دارای زایلیتول می‌ توانند موثر باشند.
• اگر بیمار دچار خشکی شدید باشد پزشک یا دندان‌ پزشک ممکن است داروهایی که ترشح بزاق را تحریک می‌ کنند (مانند پیلوکارپین) تجویز کنند و اقداماتی برای محافظت از دندان‌ ها انجام دهند.
• تغییر دارو با مشورت پرشک: تغییر دارویی که منجر به بی بزاقی دهان شده است.

مکمل‌ های مؤثر برای کاهش خشکی دهان:

1. ویتامین D

• یکی از مهم‌ترین ویتامین‌هایی که در حفظ سلامت غدد بزاقی و جلوگیری از خشکی دهان نقش دارد.

• کمبود آن می‌تواند باعث اختلال در عملکرد مخاط دهان و کاهش رطوبت شود.

خرید ویتامین D

2. ویتامین‌ های گروه B (به‌ ویژه B2، B3، B6 و B12)

B2 (ریبوفلاوین) و B3 (نیاسین): کمبودشان باعث التهاب، ترک گوشه‌های لب و خشکی دهان می‌شود.

خرید ب کمپلکس

B6 (پیریدوکسین): در متابولیسم پروتئین‌ مؤثر است و کمبودش باعث زخم‌ و ناراحتی دهانی می‌شود.

خرید ویتامین B6

B12: کمبود آن در سالمندان بسیار شایع است و خشکی دهان یکی از علائم آن است.

خرید ویتامین B12

3. آهن (Iron)

• کمبود آهن باعث قرمزی زبان، ترک لب و احساس خشکی و سوزش در دهان می‌شود.

• مکمل آهن می‌تواند به بازسازی مخاط دهان و بهبود گردش خون در بافت‌های دهانی کمک کند.

خرید مکمل آهن

4. زینک (روی)

• یک ماده معدنی ضروری برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب است.

• کمبود آن باعث افزایش احتمال عفونت‌ های دهانی و کاهش ترشح بزاق می‌شود.

خرید مکمل زینک

5. ویتامین A

• در سلامت غشاهای مخاطی نقش اساسی دارد.

• با بهبود عملکرد غدد بزاقی، به حفظ رطوبت دهان کمک می‌کند.

خرید ویتامین A

6. اُمگا 3 (Omega-3 Fatty Acids)

• خاصیت ضدالتهابی دارد و از غدد بزاقی در برابر تخریب محافظت می‌کند.

• می‌تواند در بیماری‌ های خودایمنی مانند سندرم شوگرن مفید باشد.

خرید مکمل امگا 3

7. پروبیوتیک‌ها

• با متعادل نگه داشتن فلور میکروبی دهان و کاهش التهاب، در بهبود خشکی دهان مؤثر هستند.

• به‌ ویژه در مواردی که خشکی دهان ناشی از عفونت قارچی یا مصرف آنتی‌بیوتیک است.

خرید انواع پروبیوتیک

پیشگیری از خشکی دهان

• سعی کنید که در روز آب بیشتری بنوشید. خوردن آب بیشتر از دهیدراته شدن و خشکی دهان شما جلوگیری می کند. از خوردن داروهایی که باعث بی بزاقی می‌ شوند، پرهیز کنید. البته این کار را با هماهنگی با پزشک انجام دهید.
• عاداتی که باعث می شوند آب بدن شما کم شود، مثل ماندن در گرما، نوشیدن کم آب و سیگار کشیدن را کاهش دهید.
• میتوانید آبنبات‌ ها، آدامس‌ ها، مواد غذایی بدون شکر بجوید.
• از بخور استفاده کنید.
• مواد غذایی پر آب و کمتر شور و خشک استفاده کنید.
• در کنار سفره‌ های غذای خود میوه و سبزیجات قرار دهید.
• صبحانه‌ ی خود را همراه با میوه و سبزی میل کنید.
  شب‌ ها تنفس دهانی را کم کنید و یا به دنبال درمان انسداد بینی خود باشید تا از دهان نفس نکشید.

علت خشکی دهان در سالمندان

خشکی دهان در افراد مسن می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند مصرف دارو ها. سندرم شوگرن، دیابت و کم آبی باشد. علت آن می‌ تواند مصرف انواع داروها برای درمان بیماری‌ های مختلف باشد. همچنین به‌ مرور توانایی بدن در پردازش دارو دچار تغییر میشود. تغذیه ناکافی و داشتن مشکلات سلامتی در طولانی‌ مدت بر قسمت‌ های مختلف بدن تاثیر منفی میگذارد. غدد بزاقی نیز به همین دلیل دچار مشکل می شوند.

آیا خشکی دهان نشانه بارداری است؟

شاید، یکی از علائم اصلی بارداری خشکی دهان است.

آیا خشکی دهان به غذا ربط دارد؟

غذاهای تند و نوشیدنی‌ های شیرین خشک شدن دهان را بدتر می کنند. نوشیدنی‌ های گازدار و شیرین مانند نوشابه می توانند بر ترشح بزاق تاثیر منفی داشته باشند. غذاهای خشک و ادویه‌ دار نیز دقیقا چنین حالتی را ایجاد میکنند.

آیا خشکی دهان از نشانه های سرطان معده است؟

خشکی دهان به‌ تنهایی نشانه اختصاصی یا قابل‌ اتکایی برای سرطان معده نیست. اگر همراه با علائم دیگری مانند کاهش وزن غیرعادی، تهوع مداوم، درد معده، خون در مدفوع یا استفراغ، و سیری زودرس باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه شود.

تشخیص کمبودهای تغذیه‌ای از روی رنگ و ظاهر زبان؛ زبان شما چه چیزی درباره سلامت‌تان می‌گوید؟

در ادامه به برخی از علائم میپردازیم:

زبان رنگ‌ پریده

زنگ هشدار کم‌ خونی خاموش!

زبان کم‌رنگ یا رنگ‌پریده یکی از واضح‌ترین نشانه‌های کمبود آهن یا ویتامین B12 در بدن است. در این وضعیت، زبان حالت رنگ‌پریده و حتی گاهی بی‌روح به خود می‌گیرد که نشانه‌ای‌ست از کاهش گلبول‌های قرمز و اکسیژن‌رسانی ضعیف. افرادی که چنین زبانی دارند اغلب از خستگی مزمن، سردی انگشتان، تنگی نفس خفیف و سرگیجه نیز شکایت می‌کنند. این نوع زبان را باید جدی گرفت، زیرا در اغلب موارد نخستین علامت برای پیگیری کم‌خونی و اختلالات تغذیه‌ای‌ست.

زبان قرمز و صاف

برافروختگی ناشی از کمبود ویتامین‌ های گروه B

وقتی زبان بیش از حد قرمز و براق شده و سطح آن صاف و بدون پرز می‌شود، معمولا پای کمبودهای مهمی در میان است؛ به‌ویژه کمبود ویتامین‌های گروه B مانند B2، B3 و B6. این وضعیت اغلب با سوزش در دهان، حساسیت به غذاهای گرم و زخم‌های گوشه لب‌ها همراه است. زبان قرمز صاف معمولاً نشانه‌ای‌ست از اینکه بدن در تولید انرژی، ساخت پروتئین یا ترمیم بافت‌ها دچار اختلال شده و نیاز فوری به جبران این کمبودها دارد.

زبان تیره یا متمایل به بنفش

اختلال در گردش خون زیر زبان

زبان‌هایی که به رنگ بنفش یا قرمز تیره گرایش دارند، اغلب حامل پیام‌هایی درباره اختلال در گردش خون یا تجمع سموم در بدن هستند. گاهی این رنگ ناشی از کمبود منیزیم یا التهاب مزمن است که بدون علامت خاصی در سایر نقاط بدن می‌ماند. زبان بنفش همچنین می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در عملکرد قلب یا دستگاه تنفس باشد، به‌ویژه در افرادی که به صورت مزمن احساس خستگی یا سنگینی بدن دارند.

زبان زرد

دهانی پر از باکتری یا کبدی پر از فشار

زبان زرد رنگ اغلب نشانه‌ای از رشد باکتری‌، اختلالات گوارشی یا مشکلات عملکردی در کبد است. این حالت می‌تواند به دلیل تجمع صفرا، مصرف زیاد غذاهای چرب یا نوشیدنی‌های شیرین ایجاد شود. همچنین زبان زرد در افرادی که کمتر آب می‌نوشند یا دچار تنفس دهانی هستند نیز دیده می‌شود. در طب سنتی چینی، زبان زرد به “گرمای زیاد در معده و کبد” تعبیر می‌شود که نیاز به تنظیم رژیم غذایی دارد.

زبان سفید

پوششی که از کمبود یا عفونت حرف می‌زند

زبان سفید با پوشش ضخیم یا لکه‌دار، اغلب نشانه‌ای از عفونت قارچی (مانند برفک دهانی)، کمبود آهن یا زینک و حتی ضعیف بودن سیستم ایمنی است. این نوع زبان در افراد مسن، افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که به‌تازگی آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند شایع‌تر است. گاهی این وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده‌ی عدم رعایت بهداشت دهان باشد، اما در صورت تداوم، باید به بررسی دقیق‌تر کمبودهای تغذیه‌ای نیز پرداخت.

زبان خشک و ترک‌ خورده

زبان تشنه یک بدن کم‌ آب

زبان ترک‌خورده یا بیش از حد خشک، یکی از مهم‌ترین علائم کم‌آبی مزمن، استرس شدید یا کمبود ویتامین‌های گروه B است. این حالت ممکن است با سوزش زبان، کاهش اشتها یا بوی بد دهان همراه باشد. در موارد شدید، این زبان می‌تواند حتی نشانه‌ای از اختلال در عملکرد گوارشی یا کمبود روی (زینک) نیز باشد. نوشیدن آب کافی، مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و بررسی شرایط گوارشی می‌تواند به بهبود ظاهر زبان کمک کند.

زبان خاکستری یا کبود

زبانی که از اکسیژن کم می‌گوید

زمانی که زبان به رنگ خاکستری یا کبود درمی‌آید، باید به کمبود اکسیژن یا ضعف عملکرد قلبی-ریوی شک کرد. این زبان ممکن است در افرادی که دچار بیماری‌های مزمن ریوی، کم‌خونی شدید یا مشکلات قلبی هستند دیده شود. رنگ کبود معمولاً به دلیل تجمع دی‌اکسیدکربن در خون یا ضعف در رساندن اکسیژن به بافت‌ها اتفاق می‌افتد و نباید نادیده گرفته شود.

زبان متورم و پهن

گویای کم‌کاری تیروئید یا کمبود پروتئین

زبان ورم‌ کرده که در دهان بیش از حد پهن به‌نظر می‌رسد و گاهی با اثر دندان‌ها در اطراف همراه است، می‌تواند نشانه‌ای از کم‌کاری تیروئید یا کمبود پروتئین باشد. این حالت اغلب با احساس سنگینی، پف صورت، بی‌حالی و کاهش تمرکز همراه می‌شود. در برخی موارد، زبان متورم ممکن است ناشی از حساسیت‌های غذایی یا التهاب داخلی نیز باشد.

زبان دندانه‌دار یا با لبه‌ های دالبر

زبان استرس‌ دیده

اگر لبه‌های زبان‌تان شبیه رد دندان‌ شده، احتمالاً درگیر استرس مزمن، مشکلات گوارشی یا اختلالات جذب هستید. این وضعیت که در طب چینی با عنوان «زبان دندانه‌دار» شناخته می‌شود، معمولاً نشانه‌ای از عدم تعادل انرژی در بدن و ضعف عملکرد طحال یا معده است. تغذیه نادرست، اضطراب بالا و کمبود خواب می‌توانند از دلایل شکل‌گیری این نوع زبان باشند.

کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان می شود؟

• یکی از ویتامین‌ های ضروری که کمبود آن باعث خشکی دهان می‌ شود، ویتامین دی است.
• علائم بی بزاقی دهان ممکن است به دنبال کمبود ویتامین‌ های گروه ب در بدن رخ دهد. کمبود ب2 و ب3 باعث تورم و کمبود ب 6 باعث زخم در دهان میشود.
• اما خشکی دهان و قرمزی و سوزش زبان میتواند از علائم کمبود آهن در بدن باشد.
• کمبود روی احتمال بروز عفونت‌ های دهانی را هم افزایش می‌ دهد.
• کمبود پروتئین در بدن غدد بزاق را دچار اختلال کرده و می‌ تواند خشکی دهان را به دنبال داشته باشد.
• مصرف ویتامین آ در حد نیاز باعث افزایش رطوبت دهان می‌ شود. این ویتامین با اثرگذاری بر ترشح غدد بزاقی دهان از خشک شدن این حفره مخاطی جلوگیری خواهد کرد.
• سیگار تولید بزاق را کاهش می‌ دهد و الکل باعث کم آبی بدن شما می‌ شود. بنابراین هر دو می‌ توانند در خشکی دهان موثر باشند.