سرماخوردگی مکرر در کودکان | دلایل، درمان و زمان مراجعه به پزشک
مقدمه: چرا سرماخوردگی مکرر در کودکان اتفاق می افتد؟
سرماخوردگی مکرر در کودکان یکی از نگرانی های رایج والدین، به ویژه در فصل های سرد سال است. این بیماری معمولاً ناشی از ویروس هایی است که بینی، گلو و سینوس ها را درگیر میکنند. ویروس ها نوعی میکروب هستند که می توانند باعث بیماری شوند و سیستم تنفسی فوقانی کودک را تحت تأثیر قرار دهند.
کودکان خردسال، به خصوص زیر ۲ سال، ممکن است در طول سال ۸ تا ۱۰ بار دچار سرماخوردگی شوند. در پاییز و زمستان که کودکان بیشتر در فضاهای بسته مانند مهد کودک یا منزل حضور دارند و تماس نزدیکی با یکدیگر دارند، احتمال ابتلا افزایش می یابد. به همین دلیل برای بسیاری از خانواده ها، این طور به نظر می رسد که فرزندشان دائماً بیمار است.
یکی از دلایل شایع سرماخوردگی مکرر در کودکان این است که سیستم ایمنی آنها هنوز در برابر بیش از ۱۰۰ نوع ویروس سرماخوردگی ایمنی کامل پیدا نکرده است. کودک ممکن است ویروس را از خواهر و برادر، والدین، هم سن و سال ها یا مراقبین خود بگیرد. همچنین کودکانی که خواهر یا برادر بزرگتر دارند یا به مهد کودک میروند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
خبر خوب اینکه با هر بار ابتلا به یک نوع ویروس، بدن کودک در برابر همان ویروس مقاوم تر میشود. به همین دلیل، تعداد دفعات سرماخوردگی با افزایش سن کاهش پیدا میکند. در واقع، کودکانی که زودتر وارد محیط های جمعی میشوند، هنگام ورود به مدرسه کمتر دچار بیماری های ویروسی میشوند.
نکته مهم این است که سرماخوردگی مکرر لزوماً نشانه ضعف سیستم ایمنی نیست. تنها در صورتی نیاز به بررسی دقیق تر وجود دارد که این سرماخوردگی ها با عوارض شدید یا عفونت‌های مکرر و پیچیده همراه باشند.
علائم سرماخوردگی ساده در کودکان و تشخیص آن از بیماری های جدی تر
- علائم معمول سرماخوردگی شامل آبریزش بینی، گرفتگی بینی، عطسه، سرفه و گلودرد خفیف است.
- برخی از کودکان ممکن است بی اشتها شوند، سردرد داشته باشند یا بیشتر از حد معمول احساس خستگی کنند.
- گاهی سرماخوردگی با تب همراه است، اما معمولاً تب آن بالا نیست.
- سرماخوردگی معمولاً حدود یک هفته طول میکشد، اما گاهی ممکن است تا دو هفته هم ادامه پیدا کند.
با اینکه برخی ویروس های تنفسی که در کودکان بزرگتر و بزرگسالان باعث سرماخوردگی ساده میشوند، ممکن است در نوزادان و نوپایان بیماری های شدیدتری ایجاد کنند. از جمله این بیماری ها میتوان به خروسک (گرفتگی صدا، تنفس پر سر و صدا، سرفه پارس‌مانند)، برونشیولیت (خس‌خس سینه، مشکل در تنفس) یا علائمی مانند قرمزی و درد چشم، گلودرد و تورم غدد گردن اشاره کرد.
ویروس آنفلوآنزا (فلو) با تب بالا، سرفه و درد بدن همراه است، به سرعت بروز میکند و حال عمومی فرد را بدتر از سرماخوردگی میکند. در حالی که کودکان مبتلا به سرماخوردگی معمولاً انرژی کافی برای بازی یا انجام فعالیت های روزمره دارند، کودکان مبتلا به آنفلوآنزا معمولاً در رختخواب می مانند و بیحال هستند.
سرماخوردگی در کودکان چگونه منتقل میشود؟
ویروس های سرماخوردگی در بینی و گلو زندگی میکنند. از آنجا که کودکان مدام بینی، چشم و دهان خود را لمس میکنند، اشیاء را به دهان می برند و هنگام بازی تماس نزدیکی با یکدیگر دارند، این ویروس ها به راحتی بین آن ها پخش می شوند. علاوه بر این، والدین و مراقبان نیز تماس زیادی با کودک دارند؛ مثل گرفتن دست، بغل کردن، غذا دادن، تعویض پوشک و موارد دیگر.
کودکی که سرما خورده، هنگام لمس بینی یا دهان، یا در زمان سرفه و عطسه، ویروس را به دستانش منتقل میکند. سپس وقتی با کودک دیگری تماس پیدا میکند، ویروس را به او منتقل میکند.
همچنین کودک بیمار میتواند ویروس را روی اشیایی مانند اسباب بازی یا مبلمان پخش کند. ویروس سرماخوردگی ممکن است تا چندین ساعت روی این سطوح باقی بماند و وقتی کودک دیگری همان شی را لمس میکند، ویروس را به دستان خود منتقل کند. اگر او بعد از آن چشم، بینی یا دهان خود را لمس کند، احتمال بیمار شدنش وجود دارد.
مراقبین کودک هم میتوانند ویروس را به دست آورده و هنگام لمس بچه های دیگر، آن را منتقل کنند.
برخی از ویروس های سرماخوردگی نیز از طریق هوا منتشر میشوند. وقتی کودک سرماخورده سرفه یا عطسه میکند، قطرات ریز حاوی ویروس ممکن است وارد بینی یا دهان کودک دیگری شوند و او را مبتلا کنند.
والدین برای درمان سرماخوردگی در کودکان چه کاری میتوانند انجام دهند؟
برای درمان سرماخوردگی مکرر در کودکان، هیچ داروی قطعی یا درمان فوری وجود ندارد. این بیماری معمولاً در طی چند روز تا دو هفته به صورت خودبه خود بهبود می یابد. با این حال، مراقبت مناسب میتواند به کاهش شدت علائم و راحتی کودک کمک کند.
تأمین راحتی و مراقبت خانگی
- در صورت بی اشتهایی، کودک را به خوردن غذا مجبور نکنید. مایعات کافی و وعده های کوچک و مغذی بسیار مؤثرترند.
- استراحت کافی و محیطی آرام برای بهبود بدن ضروری است.
- تب های خفیف و علائم معمول سرماخوردگی نیازی به دارو ندارند، مگر در صورت بروز ناراحتی یا افزایش دما.
استفاده محتاطانه از داروها
- داروهای سرماخوردگی و ضدسرفه بدون نسخه (OTC) نباید به کودکان زیر ۳ سال داده شوند، مگر با نظر پزشک.
- حتی برای کودکان ۳ تا ۱۲ سال نیز، مصرف دارو باید با مشورت پزشک یا داروساز انجام شود.
- همیشه برچسب دارو را با دقت بخوانید و هرگز دوز توصیه‌شده را افزایش ندهید.
نکات مهم درباره داروهای رایج
- دکسترومتورفان (برای کودکان بالای ۴ سال) در صورت سرفه خشک و آزاردهنده قابل استفاده است.
- ضداحتقان ها و آنتی هیستامین ها معمولاً برای کودکان مفید نیستند و حتی ممکن است عوارضی مثل بیخوابی یا تپش قلب ایجاد کنند.
- قطره و اسپری بینی دارویی (مانند فنیل افرین) فقط باید ۲ تا ۳ روز استفاده شوند؛ مصرف بیش از این مدت میتواند گرفتگی بینی را بدتر کند.
کمک به تخلیه بینی
برای نوزادان و کودکان خردسال:
- از پمپ مکش بینی (bulb syringe) برای خارج کردن ترشحات استفاده کنید.
- اگر ترشحات غلیظ‌اند، قطره یا اسپری نمکی بینی به باز کردن راه تنفس کمک میکند.
- اسپری نمکی معمولاً اثربخشی بیشتری دارد زیرا بهتر در مجرای بینی پخش میشود.
استفاده از بخور سرد
- دستگاه بخور سرد برای کودکانی با گرفتگی بینی بسیار مفید است.
- بخور گرم توصیه نمیشود چون ممکن است باعث سوختگی ناخواسته شود.
- دستگاه را باید به طور منظم تمیز و خشک کرد تا مانع رشد قارچ یا باکتری شود.
کنترل تب و درد
اگر تب کودک بالا رفت (بیش از ۳۸٫۵ درجه) یا بدن‌درد داشت، می توان از داروهای تب بر مانند:
- استامینوفن (مثل Tylenol یا Tempra) برای همه سنین
- ایبوپروفن (مثل Advil) فقط برای کودکان بالای ۶ ماه
- هرگز از آسپیرین (ASA) برای کودکان استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است باعث سندرم ری شود؛ عارضه ای نادر اما جدی که میتواند به مغز و کبد آسیب بزند.
پرهیز از مصرف آنتی بیوتیک
- سرماخوردگی مکرر در کودکان معمولاً منشأ ویروسی دارد، نه باکتریایی.
- آنتی بیوتیک فقط در صورت وجود عفونت باکتریایی (مانند عفونت گوش یا ریه) تجویز میشود.
فعالیت کودک در زمان سرماخوردگی
- اگر حال عمومی کودک خوب است، نیازی نیست او را در خانه نگه دارید.
- کودک میتواند به مدرسه یا مهدکودک برود، مگر اینکه تب بالا یا علائم شدید داشته باشد.
- بازی در فضای باز (حتی در زمستان) در صورت پوشش مناسب خطری ندارد و ممکن است حال کودک را بهتر هم بکند.
راهکارهای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان(والدین چه اقداماتی باید انجام دهند؟)
پیشگیری از سرماخوردگی مکرر در کودکان نیازمند رعایت اصول بهداشتی و آگاهی والدین از نحوه انتقال ویروس هاست. با رعایت برخی نکات ساده اما مهم، میتوان احتمال ابتلای مکرر کودک به سرماخوردگی را کاهش داد.
دور نگه داشتن نوزادان از افراد بیمار
- نوزادان زیر ۳ ماه سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند. اگر ممکن است، آن ها را از افرادی که دچار علائم سرماخوردگی هستند دور نگه دارید.
- در مهمانی‌ها و فضاهای عمومی، مراقب تماس نوزاد با افراد یا اشیای آلوده باشید.
دریافت به موقع واکسن ها
- دریافت کامل و به موقع واکسن های دوران کودکی اهمیت زیادی دارد.
- گرچه واکسن ها مستقیماً از سرماخوردگی جلوگیری نمیکنند، اما از بروز عفونت های ثانویه خطرناک مثل عفونت گوش یا ذات الریه که در پی سرماخوردگی ممکن است بروز کنند، پیشگیری میکنند.
- واکسن آنفلوآنزا نیز فقط از ویروس آنفلوآنزا محافظت میکند، نه از سایر ویروس های سرماخوردگی.
شست و شوی مرتب دست ها
شستن دست ها مؤثرترین روش برای جلوگیری از انتشار ویروس هاست. موارد زیر را به ویژه رعایت کنید:
- بعد از سرفه، عطسه یا پاک کردن بینی
- پس از تماس با فرد مبتلا به عفونت تنفسی
- بعد از پاک کردن بینی کودک (هم دست خود و هم کودک)
- در نبود آب و صابون، از محلول های ضدعفونی کننده حاوی الکل یا دستمال مرطوب استفاده کنید. این محصولات را دور از دسترس کودکان نگه دارید تا از بلع تصادفی جلوگیری شود.
آموزش رعایت بهداشت به کودک
به فرزند خود یاد بدهید که:
- هنگام عطسه یا سرفه، دهان و بینی‌اش را با دستمال کاغذی بپوشاند.
- دستمال استفاده شده را بلافاصله دور بیندازد.
- بعد از تماس با ترشحات بینی یا دستمال، دست هایش را بشوید.
- این آموزش ها را از سنین پایین به کودک بدهید تا به عادتی پایدار تبدیل شوند.
رعایت بهداشت اسباب بازی ها و وسایل مشترک
اجازه ندهید اسباب‌بازی‌هایی که در دهان کودک قرار میگیرند، میان کودکان به اشتراک گذاشته شوند، مگر اینکه کاملاً ضدعفونی شده باشند.
هماهنگی با مهد کودک در زمان بیماری
- اگر کودکتان مهد می‌رود، در صورت بروز علائم سرماخوردگی، موضوع را با مربی در میان بگذارید.
- بپرسید که آیا نیاز هست کودک آن روز در خانه بماند یا نه.
- اگر هر دو والدین شاغل هستند، از قبل برای مواقع بیماری کودک برنامه ریزی داشته باشید (مثلاً با کمک گرفتن از یکی از اعضای خانواده یا گرفتن مرخصی).
چند بار سرماخوردگی در سال برای کودکان طبیعی است و چه زمانی باید نگران شویم؟
سرماخوردگی مکرر در کودکان، به ویژه در نوزادان و خردسالان، یکی از رایج ترین دغدغه های والدین است. سرفه های همیشگی، آبریزش بینی و عفونت های گوش ممکن است این احساس را ایجاد کند که فرزندتان همیشه بیمار است. این موضوع باعث میشود بسیاری از والدین به ضعف سیستم ایمنی کودک خود شک کنند. اما واقعاً چند بار بیمار شدن در سال طبیعی است؟
چند بار بیمار شدن در سال طبیعی محسوب میشود؟
- بیشتر نوزادان، کودکان نوپا و پیش‌دبستانی‌ها ممکن است ۷ تا ۸ بار در سال دچار عفونت تنفسی شوند.
- در برخی کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که به مهد کودک میروند یا به‌تازگی وارد مدرسه شده‌اند، این عدد ممکن است تا ۱۰ تا ۱۲ بار در سال هم برسد.
- مدت زمان طبیعی علائم سرماخوردگی ممکن است تا ۱۴ روز طول بکشد. حتی گاهی سرفه تا ۶ هفته نیز ادامه دارد.
- بنابراین اگر احساس می‌کنید کودک شما بیشتر سال را بیمار است، ممکن است همچنان در محدوده طبیعی قرار داشته باشد و نیازی به نگرانی از نظر نقص سیستم ایمنی نباشد.
چه زمانی باید نگران ضعف سیستم ایمنی کودک باشیم؟
اگرچه سرماخوردگی مکرر در کودکان اغلب طبیعی است، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به بررسی دقیق‌تری وجود داشته باشد. پزشکان زمانی به نقص ایمنی اولیه (Primary Immunodeficiency) مشکوک میشوند که:
- با هر بار بیماری، کودک نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد
- برای بهبود، به آنتی بیوتیک های تزریقی نیاز پیدا کند
- دچار عفونت هایی در نواحی غیرمعمول مانند کبد یا طحال شود
- با میکروب های نادر دچار عفونت شود
- رشد کودک به دلیل بیماری های مکرر دچار اختلال شود
- کودک اسهال مزمن یا طولانی مدت داشته باشد
علائم هشدار دهنده ای که نباید نادیده گرفته شوند
اگر کودک شما یک یا چند مورد از موارد زیر را دارد، توصیه میشود با پزشک متخصص ایمنی شناسی یا بیماری های عفونی کودکان مشورت کنید:
- بیش از ۸ بار عفونت گوش در سال
- ۲ بار سینوزیت شدید یا بیشتر در سال
- مصرف آنتی بیوتیک به مدت ۲ ماه یا بیشتر بدون بهبود علائم
- دو بار ذات الریه (پنومونی) در یک سال
- آبسه های عمقی پوستی یا اندامی مکرر
- برفک دهان یا پوست پس از یک سالگی که باقی مانده است
- سابقه خانوادگی نقص ایمنی اولیه
آیا مصرف مکمل ها برای پیشگیری از سرماخوردگی کودکان مفید است؟
بله، اما با نکات مهم زیر:
- در صورت تشخیص کمبود توسط پزشک، مصرف مکمل ها مانند D، C یا زینک (روی) می تواند احتمال ابتلا یا شدت سرماخوردگی را کاهش دهد.
- مکمل ویتامین D یکی از رایج ترین توصیه های پزشکان برای کودکان است، به خصوص در نوزادان و کودکانی که نور آفتاب کافی دریافت نمیکنند.
- مکمل زینک (روی) نیز اگر در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول شروع علائم سرماخوردگی مصرف شود، میتواند مدت و شدت بیماری را کاهش دهد.
اگر کودک تغذیه مناسبی دارد و دچار کمبود نیست، مصرف بی رویه مکمل ها نه تنها کمکی نمیکند بلکه ممکن است مضر باشد.
چه زمانی مکمل ها ضروری اند؟
- کودک دچار کمبود وزن یا سوء تغذیه باشد.
- غذاهای متنوع و کافی دریافت نکند.
- سابقه بیماری های مزمن، آلرژی های غذایی یا مشکلات گوارشی داشته باشد.
- پزشک پس از بررسی، تشخیص کمبود خاصی دهد.
اگر به دنبال مکملی ایمن و مؤثر برای تقویت بدن کودک خود در برابر بیماری ها هستید، اینجا کلیک کنید: مکمل تقویت سیستم ایمنی کودکان
آیا فرستادن کودک به مهدکودک باعث میشود که بیشتر مریض شود؟
بله، کودکان در مهدکودک یا مراکزی که به صورت گروهی نگهداری میشوند معمولاً دفعات بیشتری بیمار میشوند، به ویژه در یک یا دو سال اول که در این مکان ها حضور پیدا میکنند. علت این است که آنها در تماس نزدیک با کودکان زیادی از خانواده های مختلف هستند و بنابراین در معرض ویروس ها و باکتری های متنوع تری قرار م‌گیرند. اگر کودکی سه ماه پیش مهد کودک رفته و از آن زمان چند بار مریض شده، نگرانی زیادی درباره ضعف سیستم ایمنی وجود ندارد. البته عوامل دیگری هم باید در نظر گرفته شوند.
آیا والدین باید انتظار سرماخوردگی های بیشتر در زمستان را داشته باشند؟
دمای بیرون تأثیری مستقیم روی تعداد دفعات مریض شدن ندارد، اما برخی ویروس های تنفسی به صورت فصلی پخش میشوند. همچنین وقتی هوا سرد میشود، مردم بیشتر در داخل خانه می‌مانند و تماس نزدیک با دیگران افزایش می‌یابد که باعث تسهیل انتشار ویروس‌ها میشود. به‌عنوان مثال، در نیمکره شمالی ویروس آنفلوآنزا معمولاً از اواخر پاییز تا اوایل بهار بیشتر فعال است.
خواباندن کودک با موهای خیس بعد از حمام چه تأثیری دارد؟
هیچ تأثیری ندارد. این بیماری‌ها ناشی از ویروس های تنفسی هستند و هیچ رابطه ای بین خوابیدن با موهای خیس و ابتلا به آن ها وجود ندارد. این باور یک افسانه است که اکنون رد شده است.
آیا تغذیه کودک میتواند روی سیستم ایمنی تأثیر بگذارد؟
تحقیقات زیادی انجام شده تا مشخص شود آیا کمبودهای تغذیه ای باعث افزایش دفعات بیماری میشوند یا نه. در موارد سوء تغذیه شدید، کودکان معمولاً سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند. اما برای کودکی که دسترسی به غذا و رژیم متنوع دارد، احتمال چنین مشکلی خیلی کمتر است. بعضی مطالعات نشان داده اند که سطح پایین ویتامین D ممکن است با افزایش عفونت های تنفسی مرتبط باشد، اما هنوز مشخص نیست که مصرف مکمل ویتامین D بتواند خطر را کاهش دهد یا خیر.
آیا شیردهی باعث تقویت سیستم ایمنی کودکان میشود؟
بله، شیردهی یکی از عوامل مهمی است که میتواند دفعات بیماری را کاهش دهد، به ویژه در اوایل زندگی. شیر مادر حاوی آنتی بادی های محافظ است که از مادر به کودک منتقل میشود. بیشتر این آنتی بادی ها در بینی، دهان و دستگاه گوارش کودک قرار میگیرند و به کودک کمک میکنند در برابر بیماری های تنفسی و عفونت های معده ای محافظت بیشتری داشته باشد.
آیا بعضی عفونت های ویروسی مثل آبله مرغان بهتر است در کودکی اتفاق بیفتند؟
آیا ویروس هایی وجود دارند که کودکان بیشتر از بزرگسالان به آن ها مبتلا شوند یا آسیب بیشتری ببینند؟
خوشبختانه واکسن بسیار موثری برای آبله مرغان داریم که به طور معمول در اوایل کودکی تزریق میشود. قبل از ابداع این واکسن، ابتلا به آبله مرغان در بزرگسالی با بیماری شدیدتر و ریسک بیشتر عوارض همراه بود تا کودکان.
علاوه بر آبله مرغان، برخی عفونت ها میتوانند در سنین خاصی شدیدتر باشند. ویروس تنفسی سین سیشیال (RSV) برای کودکان زیر ۱۲ ماه بسیار خطرناک است و احتمال بستری شدن آن ها را افزایش میدهد. در مقابل، کودکان بزرگتر یا بزرگسالان معمولاً فقط علائم خفیف سرماخوردگی را تجربه میکنند.
سرفه سینه ای (برودس، یا پرتوسیس) نیز عفونتی است که میتواند برای نوزادان و کودکان کم سن، به ویژه زیر ۶ ماه، مشکلات و بستری شدن ایجاد کند. به همین دلیل واکسیناسیون‌هایی مثل واکسن پرتوسیس در سنین مشخص توصیه میشود، تا کودکان را در حساس ترین دوران زندگی شان محافظت کند.
علاوه بر این، واکسیناسیون مادران باردار در سه ماهه دوم یا سوم بارداری نشان داده که محافظت خوبی برای نوزادان ایجاد میکند، مخصوصاً در چند ماه اول که نوزاد هنوز واکسن های خود را تکمیل نکرده است. این موضوع به خوبی برای آنفلوآنزا، کووید-۱۹، پرتوسیس و اخیراً RSV اثبات شده که خبر بسیار امیدوارکننده ای است.
از طرف دیگر، ویروس هایی مانند اپشتین بار یا سیتومگالوویروس که باعث مونونوکلئوز یا “مونو” میشوند، ممکن است در کودکان خیلی کوچک علائم ایجاد نکنند، اما اگر در نوجوانی یا بزرگسالی به آنها مبتلا شوید، بیماری شدیدتری خواهند داشت. کووید-۱۹ هم مثالی است که در آن بزرگسالان بیشتر در معرض بیماری شدید و بستری شدن هستند نسبت به کودکان.
در نهایت، برخی عفونت ها مثل آنفلوآنزا میتوانند هم در کودکان کوچک و هم در سالمندان بیماری شدیدتر و عوارض بیشتری ایجاد کنند. به همین دلیل توصیه میشود هر فرد بالای ۶ ماه هر سال واکسن آنفلوآنزا را تزریق کند.
آیا تأخیر در استفاده از آنتی بیوتیک میتواند روی سیستم ایمنی کودک تأثیر بگذارد؟
درباره سؤال اول، مشخص است که آنتی بیوتیک ها برای بسیاری از عفونت های رایج (مانند سرماخوردگی، سرفه، آبریزش بینی و اکثر گلودردها) که ناشی از ویروس ها هستند، بیش از حد تجویز میشوند. آنتی بیوتیک ها روی ویروس ها تأثیر ندارند. مصرف آنتی بیوتیک برای عفونت ویروسی نه تنها به بهبود سریعتر کودک کمک نمیکند، بلکه ممکن است مضر هم باشد.
آنتی بیوتیک ها فقط روی باکتری ها مؤثرند، ولی حتی بسیاری از عفونت های باکتریایی مانند عفونت گوش و سینوزیت بدون آنتی بیوتیک بهبود می یابند. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد عفونت‌های گوش معمولاً خودبه خود خوب میشوند، زیرا سیستم ایمنی کودک قادر است با عفونت ها مقابله کند حتی اگر ناشی از باکتری باشند.
همچنین، آنتی بیوتیک ها ممکن است عوارض جانبی مثل عفونت های قارچی، اسهال یا جوش ایجاد کنند که گاهی از خود عفونت هم بدتر است. مصرف مکرر آنتی بیوتیک ها ریسک ابتلا به عفونت هایی با باکتری های مقاوم به دارو را افزایش میدهد.
به همین دلیل، در پزشکی معمولاً سعی میشود استفاده از آنتی بیوتیک محدود به مواقعی باشد که مزایای آن کاملاً بیشتر از ریسک هاست. آنتی بیوتیک ها در درمان برخی عفونت ها حیاتی و نجات بخش هستند و باید اثربخشی شان را برای این موارد حفظ کرد. همچنین مهم است که با پزشک درباره نیاز یا عدم نیاز به آنتی بیوتیک مشورت شود.
اما در پاسخ به سؤال شما درباره تأثیر آنتی‌بیوتیک بر سیستم ایمنی، من فکر نمیکنم تأثیر منفی قابل توجهی داشته باشد.
آیا راهی وجود دارد که بتوانم سیستم ایمنی کودکم را تقویت کنم؟
برای والدینی که نگران دفعات بیماری فرزندشان هستند، مهم ترین کاری که میتوانند انجام دهند، صحبت کردن با پزشک یا مراقب سلامت کودک است. آن ها میتوانند تشخیص دهند که آیا بیماری های کودک در حد طبیعی است یا نیاز به بررسی های بیشتر دارد.
دومین نکته مهم این است که والدین باید همه تلاش خود را برای پیشگیری از ابتلای کودک به عفونت به کار بگیرند. یکی از بهترین روش ها، به روز نگه داشتن واکسن های برنامه ای کودک است.
برای مثال، واکسن پنوموکوک از کودکان در برابر انواع مختلف باکتری استرپتوکوک پنومونیه محافظت میکند؛ این باکتری شایع ترین علت باکتریایی عفونت گوش، سینوزیت، ذات الریه و مننژیت در کودکان است.
همه افراد بالای ۶ ماه باید هر سال واکسن آنفلوآنزا را دریافت کنند. همچنین واکسن های کووید-۱۹ باید مطابق جدیدترین توصیه های مراکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) به روز نگه داشته شوند.
تمام واکسن ها کمک میکنند تا سیستم ایمنی کودک بدون اینکه بیماری واقعی را تجربه کند، با این عوامل بیماری زا آشنا شود و این بهترین نوع تقویت سیستم ایمنی است که میتوانید به کودک خود بدهید.
تعداد طبیعی سرماخوردگی در کودکان چقدر است؟
برخی کودکان انگار همیشه دچار آب ریزش بینی و سرماخوردگی هستند؛ یکی بعد از دیگری سرما میخورند. بسیاری از والدین میپرسند:
- آیا کودک من بیش از حد سرما میخورد؟
- آیا سیستم ایمنی اش مشکل دارد؟
حقیقت این است که کودکان حدود شش ماهگی شروع به گرفتن سرماخوردگی میکنند، چون ایمنی ای که از مادر به دست آورده بودند کم‌کم کاهش می یابد و حالا باید سیستم ایمنی خودشان را بسازند.
نوزادان، کودکان نوپا و پیش دبستانی ها سالانه حدود ۷ تا ۸ بار سرما میخورند. در دوران مدرسه این تعداد به ۵ تا ۶ بار در سال کاهش می یابد. نوجوانان هم به سطح بزرگسالان میرسند و معمولاً حدود ۴ بار در سال سرما میخورند.
علاوه بر سرماخوردگی، کودکان معمولاً دو تا سه بار در سال به عفونت های گوارشی (مانند اسهال) مبتلا میشوند، با یا بدون استفراغ. بعضی کودکان هنگام سرماخوردگی تب های شدید میگیرند یا معده آنها حساس است و همراه سرماخوردگی دچار اسهال میشوند.
چرا فرزند من این قدر زیاد سرما میخورد؟
دلیل اصلی این است که کودک شما مدام در معرض ویروس های جدید قرار دارد. ویروس ها همه جا هستند، هر چقدر هم که شما ضدعفونی و تمیز کنید. حداقل ۲۰۰ نوع ویروس سرماخوردگی وجود دارد که همواره در حال تغییر و جهش هستند.
بدن کودک شما با هر بار مواجهه، دفاع و ایمنی نسبت به این ویروس ها میسازد، اما این فرایند زمانبر است و سال ها طول میکشد تا ایمنی شکل بگیرد. اگر کودک شما به مهدکودک یا پیش دبستانی می رود، بیشتر در معرض ویروس ها قرار میگیرد. همچنین، برادران و خواهران بزرگتر معمولاً ویروس را از مدرسه به خانه می آورند.
سرماخوردگی ها در خانواده های پرجمعیت شایع تر است چون ویروس بین اعضا گردش میکند. تعداد سرماخوردگی ها در زمستان سه برابر میشود، نه به خاطر هوای سرد، بلکه چون مردم بیشتر وقتشان را در محیط های بسته و شلوغ میگذرانند که هوا در آن جا گردش میکند. همچنین، سیگار کشیدن در خانه حساسیت کودک به سرماخوردگی را افزایش میدهد.
آیا کودک سرماخوردگی دارد یا آلرژی؟
اگر کودکتان بالای دو سال است، زیاد عطسه میکند، مرتب بینی اش را میمالد، آبریزش بینی شفاف و طولانی (بیش از یک ماه) دارد و تب ندارد، احتمالاً دچار آلرژی شده است. این موضوع به‌خصوص در فصل گرده‌افشانی (بهار و پاییز) بیشتر دیده میشود، اما بسته به نوع آلرژی ممکن است علائم در هر زمانی از سال ظاهر شوند. پزشک اطفال می تواند به شما کمک کند این موضوع را تشخیص دهید. درمان آلرژی معمولاً آسان تر از سرماخوردگی های مکرر است، زیرا داروها میتوانند علائم را کنترل کنند.
آیا کمبود ویتامین یا هوای سرد باعث سرماخوردگی کودکان میشود؟
سرماخوردگی به دلیل رژیم غذایی نامناسب یا کمبود ویتامین نیست. همچنین هوا، کولر، خیس بودن پا یا مو و حتی بازی کردن بدون کت در بیرون باعث سرماخوردگی نمیشود. سرماخوردگی ها بخشی اجتناب ناپذیر از رشد و بزرگ شدن کودک هستند. نمیتوان از سرماخوردگی پیشگیری کرد، صرف نظر از آنچه در تلویزیون یا اینترنت می بینید یا می خوانید. این بیماری ها به تقویت سیستم ایمنی کودک کمک میکنند.
اگر کودک زیاد دچار عفونت گوش شود، آیا مشکلی جدی دارد؟
خیر، این به این معناست که مجاری گوش به درستی تخلیه نمیشوند. اگر کودک شما عفونت گوش مکرر دارد، بهتر است با پزشک اطفال صحبت کنید تا مشخص شود آیا نیاز است به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کند.
بسیاری از والدین نگرانند که فرزندشان بیماری جدی ای داشته باشد چون زیاد سرما می خورد. آیا این درست است؟
کودکانی که بیماری نقص سیستم ایمنی دارند، بیشتر از کودکان عادی سرما نمیخورند. تفاوت این است که کودکان با مشکل ایمنی معمولاً در بهبود بیماری دچار مشکل میشوند و اغلب نیاز به بستری طولانی دارند. آنها همچنین ممکن است هر سال عفونت های شدید متعددی مانند ذات الریه یا آبسه های پوستی داشته باشند، حتی قبل از اینکه یک سالشان تمام شود. علاوه بر این، کودکان با بیماری های جدی معمولاً به خوبی وزن نمیگیرند و در بین دوره های بیماری، حال عمومی خوبی ندارند.
پس چطور میتوانم از کودکم در برابر این ویروس ها مراقبت کنم؟
ابتدا به وضعیت کلی سلامتی کودک توجه کنید. اگر کودک پرانرژی است و وزن مناسبی دارد، جای نگرانی نیست و کودکان معمولاً خودشان از سرماخوردگی ها بهبود می یابند. هرچند میتوانید علائم را کاهش دهید، اما نمیتوانید مدت زمان بیماری را کوتاه تر کنید.
کودک شما مثل سایر کودکان به تدریج این بیماری ها را پشت سر می گذارد و به مرور تعداد سرماخوردگی ها با گذشت زمان کاهش می یابد، چون بدن کودک آنتی بادی های مؤثر برای مقابله با ویروس های مختلف میسازد. به این معنی که وقتی کودک وارد میانه دوره دبستان شود، بدنش خیلی خوب یاد گرفته با این ویروس ها مقابله کند.
چه زمانی باید کودک را پس از سرماخوردگی به مدرسه یا مهد بازگردانم؟
بهترین کار این است که کودک را هر چه زودتر به مدرسه یا مهدکودک برگردانید. میدانم که مدارس معمولاً حساس هستند و ممکن است محدودیت هایی درباره تعداد روزهای غیبت کودک داشته باشند، اما مهمترین شرط برای بازگشت کودک این است که تب او حداقل ۲۴ ساعت از بین رفته باشد و علائم به گونه ای نباشد که برای همکلاسی ها یا خود کودک مزاحمت ایجاد کند یا خیلی واضح باشد. نگه داشتن کودک در خانه تا زمانی که مطمئن شوید کاملاً ناقل ویروس نیست، منطقی نیست.
علائم سرماخوردگی ممکن است تا دو یا سه هفته باقی بمانند. متوسط طول سرفه در این ویروس ها حدود ۱۸ روز است. بنابراین، تا زمانی که تب کودک شما از بین رفته باشد، هیچ دلیلی وجود ندارد که نتواند در فعالیت های دیگر مثل مهمانی‌ها، بازی های دوستانه یا مدرسه شرکت کند. با این حال، ممکن است لازم باشد ورزش های سنگین یا تیمی چند روزی به تعویق بیفتند تا کودک دوباره آماده فعالیت بدنی شود.
برای سرماخوردگی‌های مکرر یا دیگر بیماری های ویروسی درمان فوری وجود ندارد. آنتی بیوتیک ها فقط در صورت بروز عوارضی مانند عفونت گوش، سینوزیت یا ذات الریه مؤثر هستند. برداشتن لوزه ها هم کمکی نمیکند چون سرماخوردگی ناشی از لوزه های بد نیست.
هرچند ممکن است در کوتاه مدت سخت باشد، بهترین زمان برای ابتلا به این عفونت ها و ساخت ایمنی، دوران کودکی است.
