روماتیسم مفصلی چیست و چطور درمان میشود؟
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis) از جمله بیماری های مزمن و پیچیده سیستم ایمنی بدن به شمار می آید. این بیماری با التهاب مفاصل و درد همراه خواهد بود. در این بیماری علاوه بر آن که مفاصل درگیر میشود سایر اندام های بدن از جمله چشم، پوست، ریه، قلب و رگ های خونی نیز تحت تاثیر قرار میگیرند.
متاسفانه در روماتیسم مفصلی سیستم ایمنی اشتباها به بافت های سالم بدن حمله میکند و سبب التهاب مزمن و تخریب مفاصل میشود. اگر نتوان این بیماری را کنترل کرد، به ناتوانی جسمی، اختلال در فعالیت روزمره و کاهش کیفیت زندگی منجر میشود. برای کنترل این بیماری لازم است شناخت دقیقی از آن داشت و با عوامل و نشانه های بروز آن آشنا شد. در ادامه بیشتر به بررسی این موارد میپردازیم.
بررسی روماتیسم مفصلی و مراحل آن
همانطور که بیان شد، روماتیسم مفصلی یک نوع اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به بافت های بدن حمله میکند. در این بیماری پوشش داخلی مفاصل یا همان سینوویوم درگیر میشود که در نتیجه این امر التهاب، درد، تورم و در نهایت تخریب بافت مفصل به وقوع می پیوندد. برخلاف بیماری آرتروز که به علت فرسایش مفاصل و در سنین اتفاق می افتد، این بیماری نشان دهنده واکنش های غیرطبیعی سیستم ایمنی است و در هر سنی به وقوع می پیوندد. این بیماری مفاصل را به صورت قرینه درگیر میکند یعنی اگر مچ دست راست درگیر باشد به احتمال زیاد مچ دست چپ نیز درگیر خواهد شد.
به نقل از سایت healthline 4 مرحله اصلی روماتیسم مفصلی عبارتند از:
- مرحله اول (RA خفیف یا اولیه): در این مرحله التهاب مفاصل شروع میشود، ولی هنوز آسیب مفصلی رخ نداده است. در این مرحله بیمار با علائمی مانند خشکی مفاصل، خستگی یا درد خفیف مواجه میشود اما علائم واضح نیستند.
- مرحله دوم (RA متوسط): در این مرحله التهاب بیشتر شده و آسیب دیدگی غضروف ها آغاز میگردد. تورم، درد، سفتی و محدودیت در حرکت مفاصل بیشتر شده و در عکس برداری های پزشکی نیز تغییراتی مشاهده میشود.
- مرحله سوم (RA شدید): در این مرحله التهاب به استخوان ها میرسد و باعث فرسایش مفاصل میشود. اغلب در روماتیسم شدید مفاصل تغییر شکل میدهند، درد شدیدتر و حرکت بسیار محدود میشود. ضعف عضلانی نیز ممکن است بروز کند.
- مرحله چهارم (RA پیشرفته یا انتهایی): در این مرحله مفاصل کاملا تخریب شده و عملکرد آن ها از بین خواهد رفت. بیمار ممکن است دچار ناتوانی جدی شود و برای حرکت نیاز به کمک داشته باشد. در این مرحله درد کاهش مییابد چون مفصل از بین رفته است.
علائم بیماری روماتیسم مفصلی
علائم نشان دهنده این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود و میتواند به تدریجی یا ناگهانی ظاهر گردد. در ادامه برخی از شایع ترین علائم این بیماری را بررسی میکنیم.
- درد مفاصل از جمله علائم رایج این بیماری است. در این حالت مفاصل کوچک بدن همچون انگشتان دست و پا دچار درد خواهند شد.
- از دیگر علائم روماتیسم مفصلی، تورم و التهاب مفاصل است. در این شرایط مفاصل متورم شده و داغ می گردد.
- خشکی مفاصل نیز از دیگر علائم نشان دهنده این بیماری است. در این حالت مفاصل فرد خشک شده و این امر بیش از یک ساعت طول خواهد کشید. این علائم بیشتر در مواقع صبح اتفاق خواهد افتاد.
- خستگی شدید را نیز میتوان از علائم بیماری رماتیسم دانست. در حالت اولیه این بیماری، فرد دچار خستگی شده و علتی برای آن پیدا نمی کند.
- کاهش وزن ناخواسته نیز از علائم نشان دهنده بیماری روماتیسم است. این حالت به دلیل فعالیت زیاد سیستم ایمنی و التهاب مداوم صورت می پذیرد.
- در برخی مواقع میتوان شاهد بروز تب نیز بود. به علت فعالیت سیستم ایمنی بدن، گاها فرد مبتلا دچار تب خفیف خواهد شد.
- ندول های روماتوئیدی نیز در برخی از افراد رخ خواهد داد و نشان دهنده بروز این بیماری است. در این حالت توده های سفت و بدون درد زیر پوست و در اطراف مفاصل ایجاد خواهد شد.
- با پیشرفت بیماری، حرکت مفاصل نیز دچار مشکل خواهد شد. این علامت به دلیل التهاب و درد اتفاق می افتد.
- در مواقع پیشرفته میتوان شاهد تغییر شکل مفاصل بود. این علامت در صورتی اتفاق می افتد که بیماری پیشرفت کرده و برای آن درمان مناسبی صورت نگرفته باشد.
- در موارد بسیار پیشرفته میتوان شاهد درگیری سایر اندام ها نیز بود. در این حالت چشم دچار التهاب شده و مشکلات ریوی و قلبی رخ خواهند داد.
دلایل ابتلا به روماتیسم مفصلی
تا به امروز علت دقیق بروز روماتیسم مفصلی شناخته نشده است اما می توان گفت ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، هورمونی و نیز سبک زندگی احتمال بروز این بیماری را بالا خواهند برد.
- از جمله مهم ترین دلایل ابتدا به این بیماری، ژنتیک است. اگر فرد از سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری برخوردار باشد، با احتمال بیشتری به این بیماری مبتلا خواهد شد. وجود ژن هایی چون HLA-DR4 احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهند.
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی هوا و یا حتی برخی از عفونت ها نیز میتوانند محرک سیستم ایمنی باشند. اگر فرد در چنین محیطی زندگی کند، بیشتر از سایرین به این بیماری مبتلا خواهد شد.
- طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شده است زنان بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا میشوند. این امر نشان میدهد وجود هورمون های زنانه سبب افزایش احتمال به این بیماری میشود.
- از دیگر موارد تاثیرگذار روی بروز روماتیسم، سن است. اگرچه این بیماری از هر سنی آغاز مشود اما شیوع آن در میانسالی بیشتر خواهد بود.
- استرس از جمله مهم ترین عواملی است که احتمال بروز این بیماری را افزایش می دهد. وجود استرس های شدید روانی یا جسمی سبب میشوند روند بروز و پیشرفت بیماری شدیدتر شود.
- اضافه وزن خطر ابتلا به بیماری و شدت آن را افزایش میدهد. این عامل میتواند محرکی باشد که احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهد.
نحوه درمان بیماری روماتیسم مفصلی
متاسفانه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و روش‌های حال حاضر صرفا با هدف کاهش التهاب، کنترل درد و جلوگیری از تخریب مفاصل انجام میشوند. انجام این روش‌ها کمک میکند فرد بیمار با رنج کمتری مواجه شده و علائم کمتری را تجربه کند. در ادامه موثرترین روش های درمان روماتیسم مفصلی را بیان میکنیم.
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای درمان روماتیسم مفصلی
NSAIDs مانند ایبوپروفن و ناپروکسن با مهار آنزیم‌های COX، سبب کاهش التهاب شده و احتمال بروز درد و تب را کاهش میدهند. این داروها میتوانند علائم موقتی بیماری را تسکین دهند اما روی روند پیشرفت بیماری تاثیری نخواهند داشت. مصرف طولانی مدت این داروها میتواند با عوارضی همچون زخم معده، اختلالات کلیوی و نیز مشکلات قلبی همراه باشد. ازاین‌رو لازم است زیر نظر پزشک مصرف گردد.
کورتیکواستروئیدها برای درمان روماتیسم مفصلی
کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون میتوانند سبب کنترل سریع التهاب و درد شوند. این دارو که اغلب در مواقع حاد تجویز میشود تاثیر بسیار سریعی دارد اما نباید برای طولانی مدت استفاده شود. اگر بیمار برای مدت زمان زیادی از این دارو استفاده کند، با عوارضی چون افزایش قند خون، پوکی استخوان، ضعف عضلانی و افزایش وزن مواجه خواهد شد.
داروهای تعدیل‌کننده روماتیسم مفصلی (DMARDs)
DMARDها مانند متوترکسات باعث کاهش فعالیت سیستم ایمنی و کنترل التهاب مزمن میشوند. این داروها میتوانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و تخریب مفاصل را به تاخیر بیندازند. برای مشاهده اثر این دارو لازم است چند هفته تا چند ماه زمان صرف گردد. عموما این دارو در مراحل ابتدایی بیماری تجویز میشود.
داروهای بیولوژیک درمان روماتیسم مفصلی
داروهای بیولوژیک مانند آدالیمومب و اتانرسپت با هدف قرار دادن مولکول‌های التهابی مانند TNF-α، میتوانند فرآیندهای التهابی را مهار کنند. این داروها برای درمان بیمارانی تجویز میشود که به درمان‌های سنتی پاسخ نمیدهند. مصرف داروهای بیولوژیک خطر ابتلا به عفونت‌ها را افزایش میدهد. ازاین‌رو لازم است به صورت دوره‌ای وضعیت سلامتی بدن را چک کرد.
داروهای هدفمند غیر بیولوژیک (tsDMARDs) درمان روماتیسم مفصلی
tsDMARDها مانند توفاسیتینیب به صورت خوراکی مصرف میشوند و آنزیم‌های درون‌سلولی را که در التهاب نقش دارند، مهار میکنند. مصرف این داروها برای بیمارانی مناسب است که به مصرف سایر داروها پاسخ موثری نداده‌اند. TsDMARDs عملکرد مناسبی دارند ولی لازم است حین مصرف آن‌ها عملکرد کبد چک شده و سلول‌های خونی شمارش شوند.
فیزیوتراپی برای روماتیسم مفصلی
فیزیوتراپی از دیگر روش‌هایی است که میتواند علائم این بیماری را کاهش دهد. در این روش فرد با تمرینات حرکتی و تقویتی سبب کاهش خشکی مفاصل شده و دامنه حرکتی مفاصل را افزایش میدهد. استفاده از این روش سبب تقویت عضلات اطراف مفاصل آسیب دیده میشود و هماهنگی بدن را بهبود می‌بخشد. در حقیقت انجام منظم فیزیوتراپی کمک میکند ناتوانی جسمی فرد از بین رفته و کیفیت زندگی بهبود پیدا کند.
ورزش منظم و درمان روماتیسم مفصلی
انجام ورزش‌هایی چون پیاده‌روی، شنا و یوگا میتوانند انعطاف‌پذیری بدن را حفظ کرده و قدرت عضلات را نگه دارند. اگر فعالیت بدنی به صورت منظم انجام شود، میتواند سبب تقویت مفاصل شده و خلق‌وخو را بهبود دهد. افراد استرسی میتوانند با انجام مرتب ورزش به کاهش استرس خود کمک کرده و تناسب اندام پیدا کنند. لازم است انجام ورزش افراد روماتیسمی با مشاوره متخصص انجام گردد و به وضعیت مفاصل توجه شود.
مصرف مکمل های غذایی برای بهبود رماتیسم مفصلی
برای درمان رماتیسم مفصلی، مصرف برخی مکمل ها میتواند به کاهش التهاب و بهبود علائم کمک کند. مهم ترین مکمل های توصیه شده عبارت‌اند از:
- اُمگا 3 (روغن ماهی): ضدالتهاب قوی، کاهش درد و خشکی مفاصل
- ویتامین D: تقویت سیستم ایمنی و سلامت استخوان
- کلسیم: پیشگیری از پوکی استخوان ناشی از داروهای کورتونی
- کورکومین (ماده فعال زردچوبه): دارای خاصیت ضدالتهابی
- گلوکزامین و کندرویتین: کمک به سلامت غضروف ها
- پروبیوتیک ها: حمایت از سلامت روده و تقویت ایمنی
قبل از مصرف هر مکمل، مشورت با پزشک ضروری است، به‌ویژه در صورت استفاده از داروهای خاص.
برای مشاهده مکمل های مناسب روماتیسم مفصلی روی لینک کلیک کنید:
تغذیه مناسب و کمک به درمان روماتیسم مفصلی
رژیم غذایی مناسب و مصرف ماهی های چرب، میوه ها، سبزیجات و غلات کامل میتوانند نقش موثری ایفا کنند. بهتر است افراد درگیر روماتیسم مصرف قند، نمک و گوشت قرمز را کاهش دهند و از چربی های اشباع استفاده کنند. این امر کمک میکند میزان التهاب کم شود. اگر تغدیه صحیح باشد، سیستم ایمنی تقویت شده و علائم بیماری کاهش پیدا میکنند.
کاهش وزن و تاثیر بر روماتیسم مفصلی
در افراد مبتلا به چاقی، کاهش وزن میتواند نقش موثری ایفا کند. در حقیقت کاهش وزن فشار مکانیکی روی مفاصل را کاهش داده و درد مفاصل را به طور چشمگیری کم میکند. اگر فرد از تناسب اندام برخوردار باشد، میتواند به داروها پاسخ بهتری دهد و بهتر کنترل شود.
استفاده از وسایل کمکی در درمان روماتیسم مفصلی
استفاده از ابزارهایی همچون بریس، آتل، عصا و کفش های طبی می تواند فشار وارده بر مفاصل را کم کند. وجود این وسایل می تواند سبب بهبود عملکرد حرکتی شود و درد را کاهش دهد. بهتر است قبل از استفاده، با فیزیوتراپیست یا ارتوپد صحبت کنید و استفاده صحیح از آن ها را بیاموزید.
درمان های روان شناختی برای درمان روماتیسم مفصلی
بیماری های مزمن همچون آرتریت می توانند تاثیرات روانی زیادی روی فرد گذاشته و کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار دهند. برای کاهش این موارد می تواند از مشاوره های فردی، گروه درمانی و … کمک گرفت. این درمان ها در کنار سایر درمان های جسمی قرار می گیرند و می توانند به بهبود بیمار کمک کنند. حفظ سلامت روان بیمار می تواند به کنترل علائم بیماری کمک کند.
طب مکمل درمان روماتیسم مفصلی
انجام روش هایی همچون طب سوزنی، ماساژ درمانی و نیز مصرف گیاهان دارویی میتواند سبب کاهش درد و بهبود گردش خون شود. بسیاری از بیماران بیان میکنند استفاده از زردچوبه و زنجبیل سبب کاهش علائم بیماری آن ها شده است. توصیه میکنیم قبل از انجام این روش ها با پزشک خود صحبت کرده و از عدم تداخل آن ها با سایر داروها مطمئن شوید.
درمان روماتیسم مفصلی با آب (هیدروتراپی)
هیدروتراپی نیز از دیگر روش های مهار بیماری روماتیسم است. در این روش فرد درون آب گرم قرار می گیرد و به آرامی حرکت می کند. این امر سبب میشود التهابات مفاصل کم شده و درد تسکیل پیدا کند. استفاده از آب گرم میتواند گردش خون را بیشتر کرده و اسپاسم عضلات را کم کند. این روش برای سالمندان و افراد درگیر روماتیسم شدید موثر خواهد بود.
جراحی روماتیسم مفصلی
در مراحل پیشرفته بیماری که مفاصل تخریب شده اند و استفاده از درمان جوابگو نیست، میتوان از جراحی کمک گرفت. در این حالت تعویض مفاصل یا آرتروپلاستی انجام میشود. با استفاده از جراحی درد مزمن تا حد قابل قبولی کاهش پیدا میکند. لازم است حتما پس از جراحی فیزیوتراپی انجام شود و مراقبت‌های بعد از عمل جدی گرفته شوند.
جمع بندی مطالب
روماتیسم مفصلی از جمله بیماری های پیچیده و چالش برانگیزی است که باید برای مهار آن اقدام کرد. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و برای مهار آن از روش های مناسب استفاده گردد، بیمار علائم کمتری را بروز خواهد داد. با توجه به اینکه این بیماری درمان قطعی ندارد، صرفا میتوان با روش هایی همچون فیزیوتراپی، آب درمانی، استفاده از داروهای مناسب و … روند پیشرفت بیماری را کند کرد. در کنار استفاده از روش های بیان شده، لازم است از سبک زندگی سالم استفاده کرد و روحیه مثبت خود را حفظ نمود.
