بی اشتهایی عصبی در کودکان چیست؟
آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی) چیست؟
آنورکسیا که با نام بی اشتهایی عصبی هم شناخته میشود، یک بیماری جدی پزشکی است که رفتار غذایی کودک را به طور چشمگیری تحت تأثیر قرار میدهد. این اختلال یک انتخاب سبک زندگی نیست، بلکه یک مشکل روانی و جسمی عمیق است.
افرادی که به آنورکسیا مبتلا هستند، تصویر نادرستی از بدن خود دارند و باور دارند که بیش از حد چاق هستند.
در این اختلال طور وسواس گونه ای درگیر وزن بدن خود هستند و معمولاً از چاق شدن ترس زیادی دارند، حتی اگر وزن آن ها طبیعی باشد. همین تصور اشتباه باعث میشود آن ها خود را از غذا محروم کنند و رفتارهایی را در پیش بگیرند که مانع افزایش وزنشان میشود.
آنورکسیا به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
- نوع محدود کننده (Restrictor): در این نوع، کودک مقدار غذای مصرفی خود را به شدت کاهش میدهد، به ویژه غذاهایی که حاوی چربی یا کربوهیدرات هستند.
- نوع پرخوری و پاک سازی (Bulimic): در این حالت، کودک در یک بازه زمانی زیاد غذا میخورد (پرخوری) و سپس با تحریک استفراغ یا استفاده زیاد از ملین ها سعی میکند غذای مصرف شده را از بدن خارج کند.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی این اختلال دارد.
آنورکسیا یا بی اشتهایی عصبی در کودکان چیست؟
کودکانی که دچار آنورکسیا هستند، معمولاً غذا بسیار کم میخورند و به شدت در نوع و مقدار غذایی که مصرف میکنند محدودیت ایجاد میکنند. حتی ممکن است مایعات را هم به میزان خیلی کم بنوشند. این کودکان اغلب وزنی کمتر از حد طبیعی برای سن خود دارند و بسیار لاغر به نظر میرسند، اما باید توجه داشت که برخی از کودکان مبتلا به اختلالات تغذیه‌ای ممکن است وزن طبیعی داشته باشند.
اختلالاتی مانند آنورکسیا ریشه در مغز دارند و روی نحوه فکر و رفتار کودک نسبت به غذا تأثیر می‌گذارند. برای مثال، یک کودک مبتلا به آنورکسیا ممکن است باور داشته باشد که چاق است، حتی اگر از نظر پزشکی وزن طبیعی یا پایین‌تری از حد نرمال داشته باشد.
برای آشنایی با سایر علل شایع کاهش اشتها در کودکان، می‌توانید مقاله ی دلایل بی اشتهایی کودکان را مطالعه کنید.
علائم و نشانه های آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی) در کودکان چیست؟
کودکان و نوجوانانی که دچار آنورکسیا هستند، معمولاً برای کاهش وزن دست به رفتارهای افراطی میزنند. اگر به رفتارهای غذایی یا ظاهری فرزندتان مشکوک هستید، حتماً با پزشک متخصص اطفال مشورت کرده و در صورت نیاز، او را به یک روان پزشک متخصص اختلالات تغذیه ای ارجاع دهید.
علائم آنورکسیا ممکن است از یک کودک به کودک دیگر متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
- لاغری شدید و کاهش وزن چشمگیر
- داشتن دید غیرواقعی نسبت به بدن؛ مثل انکار لاغری واضح خود
- درگیری ذهنی زیاد با وزن و ظاهر بدن
- کاهش سریع یا شدید وزن
- ورزش بیش‌ازحد یا به‌صورت افراطی
- رژیم گرفتن مداوم و حذف کردن بسیاری از غذاها یا گروه های غذایی
- داشتن رفتارهای خشک و قوانین سختگیرانه درباره غذا خوردن
- جابه‌جا کردن غذا در بشقاب بدون خوردن آن
- اجتناب از وعده های غذایی خانوادگی یا مهمانی هایی که همراه با غذا هستند
- رفتن مکرر به دستشویی بلافاصله بعد از غذا خوردن (ممکن است نشانه ای از استفراغ عمدی باشد)
- تاخیر در بلوغ یا قطع قاعدگی در دختران نوجوان
نشانه های جسمی ناشی از گرسنگی و سو ء‌تغذیه
- خشکی شدید پوست (در حالت نیشگون، پوست به راحتی به حالت اول برنمی گردد)
- کم آبی بدن
- درد شکم
- یبوست
- بیحالی و کاهش انرژی
- سرگیجه
- خستگی مفرط
- حساسیت شدید به سرما
- لاغری مفرط و قابل‌توجه
- رشد موی نرم و کرک‌مانند روی بدن (لانگو)
- زرد شدن رنگ پوست
این علائم ممکن است با بیماری های دیگر نیز شباهت داشته باشند، بنابراین بررسی توسط پزشک ضروری است. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند از بروز مشکلات جسمی و روانی بیشتر در آینده جلوگیری کند.
چه عواملی باعث بروز آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی) در کودکان میشوند؟
بی اشتهایی عصبی در کودکان معمولاً با یک رژیم غذایی ساده و معمولی آغاز میشود، اما به تدریج به یک وسواس ناسالم برای کاهش وزن تبدیل میشود که میتواند سلامت جسمی و روانی کودک را تهدید کند.
عوامل مختلفی در شکل‌گیری این اختلال نقش دارند، از جمله:
- نگرش های اجتماعی نسبت به ظاهر بدن: فشار جامعه و رسانه‌ها برای داشتن اندامی لاغر، میتواند باعث ایجاد نگرانی کودک از وزن خود شود.
- تأثیر خانواده: رفتارها و باورهای غذایی در محیط خانواده، به ویژه در مورد وزن و غذا، میتواند در بروز بی‌اشتهایی مؤثر باشد.
- زمینه ژنتیکی: در برخی موارد، سابقه خانوادگی اختلالات تغذیه‌ای یا روانی میتواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.
- اختلال در عملکرد مواد شیمیایی مغز: عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین ممکن است با آنورکسیا در ارتباط باشد.
- مسائل رشدی و روانی: کودکانی که با چالش های رشدی یا شخصیتی مواجه هستند، ممکن است بیشتر در معرض این اختلال قرار گیرند.
همچنین، کودکان مبتلا به آنورکسیا معمولاً از خانواده هایی هستند که در آن سابقه مشکلات زیر دیده میشود:
- اضافه وزن یا اختلالات تغذیه‌ای
- بیماری‌های جسمی مزمن
- مشکلات روانی مانند افسردگی یا اعتیاد
شناسایی به موقع این عوامل و مداخله زودهنگام، میتواند نقش مهمی در پیشگیری یا درمان آنورکسیا در کودکان داشته باشد.
اگر آنورکسیا درمان نشود، چه اتفاقی می افتد؟
در صورت عدم درمان، کودک ممکن است دچار سوء تغذیه شدید و مشکلات جدی سلامتی شود، از جمله:
- کم‌خونی (فقر آهن)
- آسیب به مغز
- شکنندگی مو، ناخن‌ها و استخوان‌ها
- خستگی دائمی
- یبوست
- افسردگی، گیجی و اختلالات خلقی
- خشکی پوست یا زرد شدن رنگ آن
- خشکی دهان
- افت فشار خون یا کند شدن تنفس
- آسیب به اندام‌های داخلی
- ضعف بدنی و تحلیل رفتن عضلات
تشخیص و درمان زودهنگام، نقش بسیار مهمی در جلوگیری از این عوارض دارد و میتواند سلامت جسمی و روانی کودک را حفظ کند.
ویژگی ها، عوامل خطر و علائم آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی) در کودکان
کودکانی که دچار بی اشتهایی عصبی میشوند، اغلب در خانواده هایی بزرگ میشوند که فضای آن بسیار خشک، سخت گیرانه و انتقادی است. والدین ممکن است بیش از حد کنترل گر یا محافظت کننده باشند. این کودکان معمولاً از نظر عاطفی وابسته و نابالغ اند و تمایل دارند خود را از دیگران جدا کنند. در بسیاری از موارد، آن ها با مشکلات روانی دیگری مانند اضطراب نیز دست و پنجه نرم میکنند.
چه کودکانی بیشتر در معرض خطر آنورکسیا هستند؟
در گذشته بیشتر مبتلایان به این اختلال دختران بودند، اما امروزه موارد ابتلا در پسران نیز در حال افزایش است. هرچند آنورکسیا در ابتدا بیشتر در خانواده های طبقه متوسط و مرفه دیده می شد، ولی اکنون در تمام اقشار جامعه و در گروه های قومی و نژادی مختلف مشاهده می شود.
خطر ابتلا به آنورکسیا معمولاً به دلیل ترکیبی از عوامل به‌وجود می‌آید، از جمله:
- زمینه ژنتیکی و زیستی
- تأثیرات محیطی
- ویژگی‌های رفتاری و روان‌شناختی
- عوامل اجتماعی و فرهنگی
تشخیص و درمان آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی) در کودکان؛ علائم، روند درمان و عوارض احتمالی
چگونه بی اشتهایی در کودکان تشخیص داده میشود؟
تشخیص دقیق آنورکسیا فقط توسط متخصصان پزشکی امکان پذیر است. پزشک با بررسی رفتارها و وضعیت جسمی کودک از طریق گفت و گو، آزمایش ها و معاینات تخصصی، به جمع بندی می رسد.
در بسیاری از موارد، والدین، معلمان یا مربیان ورزشی می توانند متوجه تغییرات رفتاری و علائم بی اشتهایی در کودک یا نوجوان شوند. با این حال، بسیاری از کودکان در مراحل اولیه، مشکل خود را پنهان میکنند و تلاش میکنند آن را از دیگران مخفی نگه دارند.
تشخیص نهایی توسط روانپزشک کودک یا متخصص سلامت روان انجام میشود. این متخصصان با بررسی رفتارهای کودک و صحبت با والدین و گاهی معلمان، به جمع بندی میرسند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به انجام آزمایش های روان شناختی وجود داشته باشد.
آزمایش ها و بررسی های رایج برای تشخیص آنورکسیا
- آزمایش خون کامل (CBC): برای بررسی سطح سلول های خونی و تشخیص کم خونی یا نشانه های دیگر بیماری
- آزمایش الکترولیت ها: برای بررسی میزان مواد معدنی مهم مانند کلسیم، پتاسیم و سدیم در بدن کودک
- نوار قلب (ECG): برای بررسی عملکرد قلب و تشخیص هرگونه اختلال در ضربان
- بررسی عملکرد کبد و کلیه: چون سوء تغذیه میتواند به این اندام ها آسیب بزند
- آزمایش تراکم استخوان (DEXA): تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی ضعیف شدن و کاهش تراکم استخوان ها
این بررسی ها به پزشک کمک میکنند تا وضعیت عمومی سلامت کودک را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسبی تنظیم کند. تشخیص زودهنگام، نقش حیاتی در جلوگیری از آسیب های جدی جسمی و روانی دارد.
درمان آنورکسیا در کودکان چگونه است؟
برنامه درمانی بر اساس نیازهای هر کودک و پس از ارزیابی دقیق توسط روان پزشک و درمانگران طراحی میشود.
روش درمان به شدت علائم، سن کودک و وضعیت کلی سلامت او بستگی دارد. برخی کودکان درمان را به صورت سرپایی دریافت می کنند، اما برخی دیگر ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند، مخصوصاً اگر مشکلات جانبی مانند سوءتغذیه یا افسردگی نیز وجود داشته باشد.
در بیشتر موارد، درمان ترکیبی از چند روش است:
- روان درمانی فردی: کمک به کودک برای درک بهتر بدن خود و مقابله با افکار منفی
- مشاوره خانوادگی: نقش خانواده در حمایت از کودک و اصلاح رفتارهای ناسالم غذایی
- تغییرات رفتاری: آموزش رفتارهای تغذیه‌ای سالم
- توانبخشی تغذیه ای: آموزش تغذیه مناسب و بازگرداندن وزن به حد طبیعی
- مشاوره تغذیه ای: با متخصص رژیم غذایی که به شما و فرزندتان کمک می کند برنامه ای مناسب برای تغذیه سالم تنظیم کنید
- داروهای ضدافسردگی: در صورت وجود علائم افسردگی ، داروهایی برای درمان افسردگی یا اضطراب تجویز می شود تا کودک بهتر بتواند با اختلال تغذیه ای خود مقابله کند
- درمان های هنری، موسیقی و تفریحی که به کودکان و نوجوانان روش های جدید مقابله با استرس را آموزش می دهد
- بستری در بیمارستان: در مواردی که کودک دچار سوء تغذیه شدید یا عوارض جسمی خطرناک شده باشد
درمان های پزشکی برای بازگرداندن تعادل مواد مغذی در بدن کودک
با این روش های درمانی جامع و تخصصی، کودکان شانس بیشتری برای بازیابی سلامت جسمی و روانی خود خواهند داشت.
از آن جایی که آنورکسیا می تواند بسیار خطرناک باشد و حتی در موارد شدید منجر به مرگ شود، لازم است که پزشک، متخصص تغذیه و خانواده به صورت هماهنگ در فرآیند درمان مشارکت داشته باشند.
عوارض احتمالی آنورکسیا در کودکان
بی اشتهایی و سوء تغذیه حاصل از آن می تواند به تقریباً تمام اندام های بدن آسیب بزند و در مواردی کشنده باشد. این اختلال یکی از بالاترین نرخ های مرگ و میر در میان بیماری های روانی را دارد. بیشتر این مرگ ها به دلیل عوارض جسمی ناشی از کم غذایی است.
برخی از عوارض مهم عبارت‌اند از:
- قلب: آسیب به قلب ممکن است بر اثر سوءتغذیه یا استفراغ مکرر ایجاد شود. کودک ممکن است دچار کندی، تندی یا بی‌نظمی ضربان قلب و فشار خون پایین شود.
- خون: حدود یک‌سوم کودکان مبتلا به آنورکسیا دچار کم خونی خفیف میشوند. نیمی از آن ها نیز کاهش گلبول های سفید خون دارند که می تواند سیستم ایمنی را تضعیف کند.
- دستگاه گوارش: عملکرد روده ها ممکن است به دلیل کم خوری و کاهش وزن شدید کند شود. با بازیابی وزن و استفاده از دارو، این وضعیت معمولاً بهبود می یابد.
- کلیه ها: کم آبی بدن باعث غلیظ شدن ادرار یا افزایش تعداد دفعات ادرار می شود. این تغییرات معمولاً با بازگشت وزن به حالت طبیعی اصلاح می شوند.
- غدد درون ریز: قطع قاعدگی در دختران یکی از علائم اصلی آنورکسیاست و ممکن است حتی پس از افزایش وزن هم ادامه پیدا کند. همچنین کاهش هورمون های رشد در نوجوانان می تواند باعث تأخیر در رشد قدی شود.
- استخوان ها: کودکان مبتلا بیشتر در معرض شکستگی استخوان هستند، به ویژه اگر آنورکسیا پیش از تکامل استخوان ها (نوجوانی) آغاز شده باشد. کاهش تراکم استخوان، جذب ناکافی کلسیم و تغذیه نامناسب از عوامل مؤثر در این زمینه هستند.
جمع بندی
بی اشتهایی عصبی در کودکان یک بیماری پیچیده اما قابل درمان است. تشخیص زودهنگام و همراهی کامل خانواده و تیم درمانی، کلید اصلی مقابله با این اختلال و جلوگیری از پیامدهای جدی آن است.
چگونه میتوان از ابتلای کودک به آنورکسیا (بی‌اشتهایی عصبی) پیشگیری کرد؟
اگرچه هنوز راه قطعی برای پیشگیری از آنورکسیا وجود ندارد، اما تشخیص زودهنگام و آغاز سریع درمان می تواند علائم را کاهش دهد، به رشد طبیعی کودک کمک کند و کیفیت زندگی او را بهبود بخشد. همچنین، تقویت عادت های غذایی سالم و ایجاد دیدگاهی واقع بینانه درباره وزن و رژیم غذایی در کودکان، می تواند نقش مؤثری در پیشگیری ایفا کند.
چگونه میتوانم به کودک مبتلا به آنورکسیا کمک کنم؟
اگر نگران هستید که فرزندتان به اختلال تغذیه ای دچار شده، بدون تأخیر با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. در ادامه، راهکارهایی برای حمایت بهتر از کودک آورده شده است:
- با فرزندتان گفت و گو کنید. نگرانی‌های خود را با او در میان بگذارید و اجازه دهید او نیز آزادانه درباره احساسات و نگرش هایش صحبت کند.
- در صورت مشاهده علائم، سریع اقدام کنید. پیگیری به موقع درمان اهمیت زیادی دارد. تمام ویزیت ها و جلسات درمانی را جدی بگیرید.
- در جلسات مشاوره خانوادگی شرکت کنید اگر توسط پزشک یا درمانگر توصیه شود.
- با مهربانی و همدلی در کنار فرزندتان باشید. به یاد داشته باشید که آنورکسیا یک بیماری است، نه یک انتخاب. اگر خودتان نیز از نظر روانی تحت فشار هستید، از مشاوره فردی بهره بگیرید.
- در صورت صحبت کودک درباره آسیب به خود یا دیگران، بلافاصله اقدام کنید. او را تنها نگذارید.
- با پزشک کودک درباره تیم درمانی صحبت کنید. درمان ممکن است شامل ترکیبی از متخصصان باشد: روان شناس، روان پزشک، مشاور، مددکار اجتماعی، متخصص تغذیه و… ترکیب تیم درمانی به نیازهای خاص کودک و شدت بیماری بستگی دارد.
- مدرسه و اطرافیان کودک را در جریان بگذارید. با همکاری پزشک، خانواده و مدرسه یک برنامه درمانی مناسب طراحی کنید تا کودک در مسیر بهبودی قرار گیرد.
نکاتی برای حمایت بهتر از کودک مبتلا به آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی)
- بررسی امکانات مدرسه برای حمایت از کودک: آنورکسیا ممکن است بر تمرکز و عملکرد تحصیلی کودک تأثیر بگذارد. خوشبختانه، قوانین حمایتی مانند قانون آمریکایی های دارای ناتوانی (ADA) و بخش ۵۰۴ قانون حقوق مدنی میتوانند به کودک در دریافت آموزش مناسب کمک کنند. برای بهره مندی از این حمایت ها، با مدیر مدرسه و معلمان فرزندتان در ارتباط باشید و درباره امکانات در دسترس پرس و جو کنید.
- استفاده از خدمات حمایتی محلی: در بسیاری از شهرها و مناطق، مراکز خدمات اجتماعی و حمایتی وجود دارند که میتوانند به خانواده ها کمک کنند. ارتباط با سایر والدینی که فرزندانشان با اختلالات تغذیه ای روبرو هستند نیز میتواند از نظر روحی و اطلاعاتی مفید باشد.
نکات کلیدی درباره آنورکسیا در کودکان
- آنورکسیا یک بیماری جدی پزشکی است که رفتار غذایی کودک را تحت تأثیر قرار میدهد و با گرسنگی دادن به خود همراه است.
- ترکیبی از عوامل مانند ژنتیک، شرایط روانی، فشارهای اجتماعی، محیطی و رفتاری میتواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد.
- این بیماری میتواند در هر طبقه اجتماعی و نژادی دیده شود و حتی در بزرگسالی نیز بروز کند.
- کودکان مبتلا معمولاً وزن پایین دارند و تصویری نادرست از بدن خود در ذهن دارند.
- علائم فیزیکی شامل خشکی شدید پوست، درد شکم، یبوست و سایر نشانه های مرتبط با سوء تغذیه است که میتواند خطرناک یا حتی تهدیدکننده زندگی باشد.
- تشخیص آنورکسیا توسط متخصص سلامت روان یا روان پزشک کودک انجام میشود.
- درمان معمولاً شامل روان درمانی، مشاوره تغذیه و در برخی موارد مشاوره خانوادگی است.
- درمان در صورت پیگیری و مراقبت مداوم از کودک و خانواده میتواند موفقیت آمیز باشد.
گام های بعدی برای والدین
برای اینکه بیشترین بهره را از مراجعه به پزشک فرزندتان ببرید، به نکات زیر توجه کنید:
- دلیل مراجعه را بدانید و مشخص کنید چه انتظاری از ویزیت دارید.
- پیش از مراجعه سؤالاتی که در ذهن دارید را یادداشت کنید.
- در زمان ویزیت، نام بیماری، داروها، درمان ها و دستورات جدید را یادداشت نمایید.
- علت تجویز هر دارو یا درمان جدید را بپرسید و درباره عوارض جانبی آن ها اطلاعات بگیرید.
- سؤال کنید آیا راه های درمانی جایگزین وجود دارد یا نه.
- دلیل انجام هر آزمایش یا اقدام پزشکی را بدانید و از نتایج احتمالی آن مطلع شوید.
- بپرسید در صورت انجام ندادن درمان یا آزمایش، چه پیامدهایی ممکن است رخ دهد.
- تاریخ و هدف مراجعه بعدی را یادداشت کنید.
- از نحوه تماس با پزشک کودک در خارج از ساعات کاری مطب آگاه شوید؛ این موضوع در شرایط اضطراری بسیار مهم است.
با آگاهی، پیگیری و حمایت عاطفی، میتوان روند درمان آنورکسیا را آسان تر و مؤثرتر طی کرد.
تفاوت بین آنورکسیا و پرخوری عصبی چیست؟
کودکان مبتلا به آنورکسیا معمولاً وزن بسیار کمی دارند. آن ها با خوردن مقدار بسیار کم غذا و ورزش بیش از حد، از افزایش وزن جلوگیری میکنند.
در مقابل، کودکان مبتلا به بولیمیا الگوی رفتاری متفاوتی دارند: آن ها در دوره هایی غذای زیادی میخورند (پرخوری) و سپس با روش هایی مانند استفراغ عمدی سعی میکنند جلوی افزایش وزن را بگیرند. این کودکان معمولاً وزن نرمال یا متوسط دارند.
شایان ذکر است که برخی از کودکان مبتلا به آنورکسیا ممکن است رفتارهای بولیمیا را نیز انجام دهند.
