دیابت بارداری چیست و چگونه درمان میشود؟

دیابت بارداری به شرایطی گفته میشود که افزایش قند خون برای اولین بار، در طی دوران بارداری دیده شود. دلیل آن هورمون های ترشح شده از جفت است که اثرات ضد انسولینی دارند.
دیابت بارداری، تقریباً در ۴ درصد از بارداری‌ ها بروز میکند.

علت دقیق دیابت باردای مشخص نیست، علت آن میتواند هورمون های ترشح شده از جفت باشد که اثرات ضد انسولینی دارند
ولی وجود برخی از سر نخ‌ ها، در تشخیص زودرس این بیماری مؤثر است. با توجه به عوارضی که دیابت برای جنین و مادر باردار میتواند داشته باشد، پیشگیری و کنترل دیابت در طی دوران بارداری ضروری است.
این بیماری معمولاً بین هفته‌ های ۲۴ و ۲۸ بارداری ظاهر میشود.
دیابت بارداری معمولا بعد از زایمان از بین میرود.

اگر درگیر ریزش مو در بارداری هستید این راهنما راهکار های سالم برای جلوگیری از ریزش مو در زنان باردار را معرفی کرده است: ریزش مو در بارداری

پیشگیری از دیابت بارداری

پیش بینی اینکه چه کسی به دیابت بارداری مبتلا میشود دشوار است.
برخی عادات ممکن است خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهند.
این موارد شامل کاهش وزن قبل از بارداری در صورت داشتن اضافه وزن، داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک سیگار است.

برنامه غذایی برای افراد مبتلا به دیابت بارداری

در صورت ابتلا به دیابت بارداری، به مقدار کافی از مواد غذایی فیبردار استفاده کنید.

در صورت ابتلا به دیابت بارداری:

• در برنامه غذایی خود از تمام گروه های غذایی استفاده کنید.
• غذای مورد استفاده خود را در دفعات بیشتر و با حجم کمتر استفاده کنید (در 3 وعده اصلی و 2-3 میان وعده)
• دریافت مواد غذایی قندی مثل شیرینی ها، قند، شکر، عسل، خرما را میتوان به مقدار بسیار کم با نظر کارشناس تغذیه استفاده کرد. مصرف شیرینی جات را طبق نظر کارشناس تغذیه به حداقل برسانید.
• مواد غذایی نشاسته ای مثل نان، برنج، سیب زمینی و ماکارانی را در میزان توصیه شده توسط کارشناس تغذیه مصرف نمایید.
• روزانه حتما از مواد غذایی فیبردار مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات سبوس دار استفاده کنید.
• به خاطر داشته باشيد كه نياز شما به گروه شير و لبنيات بيشتر از زمانيست كه باردار نيستيد.
• میان وعده قبل از خواب برای کمک به حفظ میزان قند ناشتا (اولین قند خون روز قبل از خوردن) بسیار مهم است.
• از مصرف دسرهای شیرین و نوشیدنی های از پیش شیرین شده خودداری شود.

نکته: رژیم مناسب رژیمی است که ضمن تامین نیازهای مادر و جنین، و پرهیز از ناشتایی طولانی مدت منجر به افزایش وزن مورد نیاز در طی بارداری شود. بنابراین ثابت ماندن یا کاهش وزن به هیچ وجه در طی بارداری مطلوب نمیباشد.

ورزش مناسب برای دیابت بارداری

ورزش با شدت و مدت مناسب برای کنترل دیابت بارداری کمک کننده است و باید به تمام زنان دچار دیابت بارداری که منعی برای فعالیت بدنی ندارند و یا دچار ناراحتی نمیشوند توصیه شود.

در میان ورزش ها، ورزش های هوازی مناسب ترند و پیاده روی در دسترس ترین آنها میباشد. طول مدت ورزش حداقل 30 دقیقه در روز است که میتواند به دو یا سه قسمت (هربار 10 تا 15 دقیقه) نیز تقسیم شود. شدت ورزش بایستی متوسط و کمی تندتر از پیاده روی معمولی باشد.

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری

• سن بیش از 25 سال
• اضافه وزن و چاقی
• سابقه دیابت نوع 2 در افراد درجه اول خانواده
• قرار داشتن میزان قند خون در فاز پیش دیابت قبل از بارداری (بالاتر از 100 میلی گرم بر دسی لیتر)
• داشتن سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی
• تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر
• سابقه تولد نوزاد مرده

تشخیص دیابت بارداری

دیابت بارداری اغلب بدون علامت است. به همين دليل است كه در تمام زنان حامله بين هفته هاي 24 و 28 قند خون اندازه گيري ميشود.
بالا بودن خفیف قند خون دليل بر ابتلا به دیابت بارداری نيست ولي بيمار بايد براي تشخيص قطعي طبق نظر پزشک مجدداً مورد آزمايش قرار گيرد.
تمامی زنان افراد باردار در دوران بارداری باید از نظر دیابت بارداری آزمایش شوند.
اکثر افراد باید زمانی که در 6 یا 7 ماهگی باردار هستند آزمایش شوند (این همان هفته 24 تا 28 بارداری است). اما افرادی که در معرض خطر بالای دیابت هستند ممکن است نیاز به آزمایش در ابتدای بارداری داشته باشند.

عوارض دیابت بارداری

این عوارض را میتوان تحت دو گروه عوارض مادری و جنینی مورد بررسی قرار داد:

• عوارض مادری: بالا رفتن فشارخون (مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی)، پاره شدن نابه هنگام کیسه آب و زایمان زودرس و عفونت های ادراری در نیمه دوم بارداری
• عوارض جنینی: رشد زیاد از حد جنین (ماکروزومی)، سخت شدن زایمان بعلت درشتی جنین، افت قند خون یا کلسیم نوزاد

کنترل مناسب قند خون حین بارداری منجر به کاهش احتمال عوارض فوق میشود.

درمان دیابت باردری

کنترل دیابت بارداری یعنی انجام اقدامات لازم برای نگهداری قند خون خود در محدوده طبیعی این کار توسط:

• برنامه غذایی تحت نظر کارشناس تغذیه
• ورزش های مناسب در صورت عدم وجود محدودیت
• و در صورت نرسیدن به اهداف درمانی استفاده از داروهای تزریقی (انسولین ) یا داروهای خوراکی مانند متفورمین در موارد خاص خفیف و هفته های انتهایی بارداری
• پایش مرتب قندخون توسط گلوکومتر و ثبت آن در جداول مناسب برای خود پایشی و ارایه به پزشک معالج

دارو درمانی و دیابت بارداری

• در حال حاضر عمدتا از انسولین برای کنترل بارداری استفاده میشود
• بر روی انسولین لومیر مطالعات بیشتری انجام شده و بیشتر تجویز میشود
• برخی پزشکان در سالهای اخیر از متفورمین هم برای کنترل دیابت بارداری استفاده میکنند.
• اگرچه مصرف متفورمین در بارداری با بروز عوارض همراه نبوده ولی هنوز سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف آن را در بارداری تایید نکرده است.

شواهد متناقضی حاکی از تغییرات جنین و استعداد ابتلا به چاقی و سندرم متابولیک دوران کودکی در دوران بزرگسالی، مانع استفاده همگانی از متفورمین در دوران بارداری شده است.

درمان دیابت بارداری با تزریق انسولین چه عوارضی دارد؟

تزریق انسولین برای کنترل دیابت بارداری هیچ ضرری برای مادر و جنین ندارد.
شروع انسولین به معنی رها کردن رژیم غذایی و ورزش نیست و این دو بایستی هماهنگ با مصرف دارو  ادامه یابند.
همچنین تزریق انسولین هیچ ضرری برای مادر و جنین ندارد زیرا نمیتواند از طریق رگهای خونی جفت به او انتقال یابد برعکس استفاده از انسولین درصورت نیاز و کنترل قند خون در محدوده مناسب میتواند منجر به کاهش عوارض مادری و جنینی شود.

وضعیت دیابت بارداری بعد از زایمان

دیابت بارداری معمولا بعد از زایمان از بین میرود.

ولی این افراد به ویژه در صورت کم تحرکی و زیاد شدن وزن در خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در سال های آتی عمر خود هستند بطوریکه نیمی از این افراد در طی 20 سال پس از زایمان ممکن است مبتلا به دیابت شوند.

مجددا تاکید میشود که رژیم غذایی مناسب و تحرک مناسب و همچنین شیردادن این خطر را در آینده کاهش میدهد.
4 تا 12 هفته بعد از تولد نوزاد باید قند خون اندازه گیری شود و در صورت طبیعی بودن این کار سالیانه تکرار شود.